PRAWO WODNE. 7 pytań posłanki Małgorzaty Golińskiej (PiS)

Odpowiada Mariusz Gajda, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Środowiska

Warszawa, dnia 22-07-2016 r.

DZW-I.070.46.2016.MSz
145596.429814.343042

Pan
Marek Kuchciński
Marszałek Sejmu RP

W odpowiedzi na zapytanie posłanki Małgorzaty Golińskiej w sprawie projektowanych zmian w ustawie Prawo wodne – K8ZAP535, udzielam następujących informacji.

1. Od kiedy obowiązują przepisy unijne, z których wynika konieczność zmiany ustawy Prawo Wodne?

Zasoby wód, należące do strategicznych zasobów naturalnych kraju, ze względu na szczególne znaczenie dla obywateli naszego kraju, a także dla gospodarki narodowej powinny być objęte szczególną ochroną, pod względem ich ilości, jak i jakości. Obowiązek wprowadzenia odpowiednich regulacji prawnych w tym zakresie nakłada na Polskę dyrektywa 2000/60/WE z dnia 23 października 2000 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej (Ramowa Dyrektywa Wodna), dalej – „RDW”.

Jednym z instrumentów gospodarowania wodami, jakie wprowadza RDW, jest zasada zwrotu kosztów usług wodnych, do których należy zapewnienie gospodarstwom domowym oraz podmiotom możliwości korzystania z wód. Zgodnie z postanowieniami art. 9 RDW państwa członkowskie powinny zapewnić, aby usługi wodne były realizowane na zasadzie zwrotu ich kosztów. Osiągnięciu tego celu służą instrumenty ekonomiczne, do których zaliczają się opłaty za szczególne korzystanie z wód.

Ustanowienie w nowym Prawie wodnym przepisów stanowiących obowiązek dla wszystkich użytkowników wód do ponoszenia opłat za użytkowane zasoby wodne jest szczególnie istotne dla wywiązania się z obowiązków, jakie na Polskę nakładają postanowienia RDW. Zgodnie bowiem z postanowieniami RDW na państwach członkowskich spoczywa obowiązek realizacji, określonej w art. 9 RDW zasady zwrotu kosztów usług wodnych, co oznacza, że w prawie krajowym, nie powinny funkcjonować regulacje stanowiące generalne zwolnienia z obowiązku ponoszenia opłat dla podmiotów pobierających wody.

W toku prac nad przygotowywaniem aktualizacji planów gospodarowania wodami w obszarach dorzeczy została dokonana analiza ekonomiczna, zgodnie z załącznikiem III do RDW, która wykazała, że aktualnie zwrot kosztów usług wodnych jest realizowany na poziomie od 22% do 24%, co świadczy o bardzo niskim stopniu wdrożenia w krajowym porządku prawnym tej jednej z fundamentalnych zasad gospodarowania wodami.

2. Jakie sankcje grożą Polsce jeśli nie wprowadzi zmian w Prawie wodnym zgodnie z przepisami UE?

Aktualnie ustawa – Prawo ochrony środowiska przewiduje szereg zwolnień z obowiązku uiszczania opłat za korzystanie ze środowiska, co oznacza, że szereg podmiotów korzystających ze środowiska w istocie nie ponosi z tego tytułu żadnych obciążeń. Zawężając ten krąg do podmiotów korzystających z wód w sposób szczególny, należy w szczególności wskazać na zwolnienie z opłat poboru wody na potrzeby energetyki wodnej oraz poboru wody powierzchniowej na potrzeby związane z wytwarzaniem energii cieplnej lub elektrycznej, na potrzeby nawadniania wodami powierzchniowymi użytków rolnych i gruntów leśnych oraz na potrzeby chowu lub hodowli ryb oraz innych organizmów wodnych.

Mając na uwadze pełne wdrożenie wyrażonej w Ramowej Dyrektywie Wodnej zasady zwrotu kosztów usług wodnych oraz konieczność zapewnienia adekwatnego do potrzeb poziomu finansowania utrzymywania wód oraz działalności inwestycyjnej w gospodarce wodnej, przewiduje się zniesienie tych zwolnień i objęcie systemem opłat środowiskowych także tej działalności. Na konieczność zniesienia przedmiotowych zwolnień z opłat za pobór wody wielokrotnie zwracała uwagę Komisja Europejska.

Pełne wdrożenie zasady zwrotu kosztów usług wodnych ma istotne znacznie dla spełnienia warunku ex ante 6.1 Gospodarka wodna, którego spełnienie do 31 grudnia 2016 r. warunkuje płatności w ramach perspektywy finansowej UE 2014-2020. Stan spełnienia przez Polskę warunków ex ante stanowi załącznik do Umowy Partnerstwa pomiędzy Rządem RP a Komisją Europejską. W tym załączniku jest wskazane, że zapewnienie pełnego zwrotu kosztów usług wodnych stanowi jeden z elementów projektu ustawy – Prawo wodne i ma kluczowe znaczenie dla zapewnienia finansowania zadań w obszarze gospodarki wodnej z funduszy europejskich.

3. Dlaczego projekt nowelizacji Prawa Wodnego przygotowany przez poprzedni rząd w zeszłym roku ostatecznie nie został uchwalony?

Projekt ustawy – Prawo wodne, przygotowany przez poprzedni rząd w 2015 r. nie został rozpatrzony przez Radę Ministrów ze względu na harmonogram prac parlamentarnych i zbliżające się wybory do Sejmu i Senatu RP oraz związaną z tym zasadą dyskontynuacji.

4. Czy prawdą jest, że znowelizowane zapisy Prawa Wodnego finansowo najbardziej obciążą przeciętnego mieszkańca małych miejscowości i wsi?

Projektowana regulacja nie zakłada obciążenia wprost obywateli dodatkowymi opłatami bądź innymi daninami publicznymi. Jednocześnie obłożenie opłatą będzie dotyczyło także sektora wodnokanalizacyjnego, co może przełożyć się pośrednio na obywateli. Potencjalne obciążenie obywateli/gospodarstw domowych nie powinno przekroczyć z tego tytułu jednak 11,5 zł/rocznie/na mieszkańca (w oparciu o średnie zużycie wody – dane GUS na poziomie 31,1 m3) przy osiągnięciu docelowej wysokości opłaty w perspektywie 10-letniej.

Jednocześnie na początkowym etapie wprowadzania nowego systemu opłat i stopniowego osiągania tego celu, początkowa opłata będzie wynosiła ok. 6-6,5 zł (55-60% kwoty docelowej). Zakłada się, że kwota obciążenia będzie wyższa w miastach o dużej liczbie ludności i większym zużyciu wody (np. w
Warszawie gdzie zużycie na mieszkańca sięga ok. 45,6 m3, odpowiednio pobierana kwota może być wyższa w stosunku do miast, gdzie ten pobór jest odpowiednio niższy, zbliżony do ogólnopolskiej średniej).

W zakresie innych kosztów potencjalna opłata stanowić będzie niewielką część ceny megawatogodziny, wprowadzona regulacja nie powinna wpłynąć na wzrost cen na rynku konkurencyjnym sprzedaży energii elektrycznej, jak również innych towarów i usług z sektora objętego opłatami. W związku z wprowadzeniem nowej definicji usług wodnych oraz opłatą za wody opadowe, zmianie ulegną dotychczasowe obciążenia dla użytkowników wód, jednocześnie skala opłat, biorąc zwłaszcza zakres działania regulacji (grupę docelową) nie powinna stanowić łącznie więcej niż 7-7,5 zł na obywatela w pierwszym etapie wdrażania regulacji przy ok. 14 zł na obywatela Polski w perspektywie 10-letniej.

5. Z czego wynika wprowadzenie do projektu nowej ustawy zapisu o tym, „że wszyscy korzystający z wody muszą za nią płacić”?

Zgodnie z art. 9 RDW państwa członkowskie uwzględniają zasadę zwrotu kosztów usług wodnych, włączając koszty środowiskowe i zasobowe, zgodnie z zasadą „zanieczyszczający/użytkownik płaci”, co oznacza, że w prawie krajowym, nie powinny funkcjonować regulacje stanowiące generalne zwolnienia z obowiązku ponoszenia opłat dla podmiotów pobierających wody. Takie zwolnienia miały by swoje uzasadnienie w momencie posiadania przez Polskę stanu wód gwarantującego gospodarowanie tym zasobem w odpowiedniej ilości i jakości oraz czasie, zgodnie z potrzebami użytkowników wód. Jak wykazują doświadczenia ostatnich lat – na przemian występujące wezbrania, powodzie i susze – polska gospodarka wodna wymaga nakładów celem osiągnięcia projektowanego dobrego stanu.

6. Czy Ministerstwo dostrzega problem finansowy wielu gmin związany z koniecznością dopłat do wysokich stawek wody i ścieków?

Na podstawie projektu ustawy – Prawo wodne minister właściwy do spraw gospodarki wodnej przejmie od 1 stycznia 2017 r. od ministra właściwego do spraw budownictwa kompetencje w zakresie nadzoru nad zbiorowym zaopatrzeniem ludności w wodę i ścieków. Następnie planowane jest powołanie regulatora rynku usług wodnych dla obywateli, tak jak to ma miejsce w przypadku URE i energii elektrycznej. Jego rolą byłoby regulowanie cen wody dla odbiorców indywidualnych, które obecnie są regulowane przez gminy uchwałami rad gmin i wielokrotnie zdarza się, że ceny nie wody ustanawiane przez jednostki samorządu terytorialnego mają niewiele wspólnego z ceną samego zasobu wodnego. Docelowo chodzi o to, by cena ta była racjonalna i uzależniona od faktycznego kosztu za usługi wodne, a nie służy pokryciu dodatkowych i nieuzasadnionych z punktu widzenia obywatela kosztów. Jednym słowem chodzi o większą harmonizację cen w skali kraju. Regulator zatem regulowałby ceny w skali kraju, a gmina nadal ustalała ceny w skali lokalnej.

7. Czy przewiduje się wprowadzenie rozwiązań prawnych wprowadzających obligatoryjność dopłat do wody i ścieków przez gminy lub możliwość korzystania z dopłat do wody i ścieków np. z WFOŚ, lub szukanie pomocy dla takich gmin poprzez inne uregulowania prawne?

Projekt ustawy – Prawo wodne zakłada, iż Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie będzie reprezentowało Skarb Państwa w wykonywaniu praw właścicielskich w stosunku do wszystkich śródlądowych wód płynących oraz wód podziemnych. Założeniem tego projektu jest doprowadzenie do samofinansowania gospodarki wodnej i stopniowa rezygnacja z korzystania ze środków pochodzących z budżetu państwa.

Do głównych obowiązków Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie należeć będzie właściwe utrzymanie zasobów wód oraz podejmowanie i realizacja niezbędnych inwestycji w gospodarce wodnej, w tym w szczególności inwestycji mających na celu ochronę przed powodzią i suszą. Projekt ustawy – Prawo wodne zakłada, że jednym z zadań Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie będzie również udzielanie wsparcia finansowego i rzeczowego jednostkom samorządu terytorialnego w zakresie zapewnienia możliwości korzystania z zasobów wodnych na potrzeby zaopatrzenia ludności w wodę.

Z poważaniem

Mariusz Gajda
Podsekretarz Stanu
Ministerstwo Środowiska
/ – podpisany cyfrowo/

Źródło: sejm.gov.pl